◽۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور، روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام‌گذاری شده که هدف آن بالا بردن آگاهی همگانی و جهانی درباره خطرات و آسیب‌های خودکشی و پیشگیری از این اقدام است.

◽روز جهانی پیشگیری از خودکشی در سال ۲۰۰۳ توسط انجمن بین‌المللی پیشگیری از خودکشی با همکاری سازمان بهداشت جهانی و هرساله با شعاری منحصر به فرد سازمان‌ها و مردم را با راه‌های کمک به دیگران در پیشگیری از خودکشی آگاه می‌کند. ‘با عمل امید بسازیم’ شعارسه ساله روز جهانی پیشگیری از خودکشی از سال ۲۰۲۱ تا ۳۰۲۳ است. این شعار بیانگر این است که جایگزینی برای خودکشی وجود دارد و هدف آن القای اعتماد به نفس و نور امید در همه ما است.

▫️هرساله حدود یک میلیون نفر جان خود را به دلیل خودکشی از دست می‌دهند و به ازای آن چندین نفر اقدام به خودکشی و یا به طور جدی به آن فکر می‌کنند، به گونه‌ای که یکی از ۲۰ علت اصلی مرگ و میر در جهان مرگ خودخواسته است.

پدیده‌ای شبیه انفجار یک بمب اجتماعی

▫️چندی پیش رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران، ابعاد مختلف خودکشی را مورد واکاوی قرار داد؛ «حمید یعقوبی» در این باره به ایرنا گفت: یکی از مسائلی که در حوزه پیشگیری از خودکشی از دیرباز همواره منشا نگرانی متصدیان سلامت، متخصصان و اقشار زیادی از جامعه بوده، مفهومی تحت عنوان سرایت خودکشی به دنبال اقدامِ منجر به فوت یا غیرمنتج به فوت در افراد نزدیک، بستگان و دوستان فرد اقدام‌کننده است.

▫️حتی برآوردهایی تحقیقاتی برای اینکه مشخص شود چه تعداد از افراد از خودکشی یک فرد دیگر مستقیم یا غیرمستقیم متاثر می‌شوند انجام شده است که عدد آن از ۶ تا ۱۱ متغیر بوده‌است؛ یعنی بر اثر هر خودکشی، بین ۶ تا ۱۱ نفر در معرض افکار و اقدام به خودکشی قرار می‌گیرند.

▫️بر اساس یک تحقیق که در سال ۲۰۱۸ و در آمریکا، با هدایت روانشناس بالینی«جولی سرل» صورت گرفت و باعث به جریان افتادن گسترده هشتگی در این زمینه و در رسانه‏‌های اجتماعی شد، ۱۳۵ نفر، فردی را که بر اثر خودکشی می‌میرد، می‌شناسند. این پژوهش می‌گوید اگرچه این تعداد، آشنایان اجتماعی دورتر را هم شامل می‏‌شود که بسیاری از آن‏ها مستقیما داغدار نیستند، اما باز هم گستردگی وسیع خودکشی را نمایان می‏‌کند. تاثیر هر خودکشی، شبیه به انفجار یک بمب اجتماعی است که پیش‌بینی میزان ویرانی آن ناممکن است.

🔹صعودی شدن سیر خودکشی در ایران

▫️یک کارشناس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی استان کرمانشاه معتقد است؛ فرد خودکشی بر این باور است که در زندگی به اهداف و امیال خود نرسیده است و زندگی مفهوم خود را از دست داده است و مرگ بهتر از آن قلمداد می شود.

▫️«سمیرا دوستی» با بیان اینکه کشورهای اسلامی از جمله ایران از پایین ترین میزان های خودکشی ۴/۴ در یک صد هزار برخوردارند، ادامه داد: با وجود پایین بودن میزان خودکشی در ایران نسبت به جهان در سالهای اخیر سیر خودکشی در ایران صعودی بوده است.

▫️وی عنوان کرد: آمار ارائه شده از سوی سازمان پزشکی قانونی میزان ۵/۷ و ۳/۱ مورد اقدام به خودکشی در یک صد هزار نفر را به ترتیب برای مردان و زنان اعلام نموده است اگر چه در نقاط مختلف ایران نیز مطالعاتی در زمینه خودکشی انجام و فراوانی آن در مناطق گوناکون گزارش شده است.

▫️این کارشناس اورژانس اجتماعی در ادامه به آمار افزایشی خودکشی طی یک دهه گذشته اشاره کرد و اظهارداشت: آمارهای مختلف در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که در ظرف ده سال بیش از ۴۰ هزار مرگ ناشی از خودکشی توسط نیروی انتظامی ثبت و ضبط شده است؛ این رقم بیش از دو برابر کل آمار قتل در دهه ۱۳۹۰ است، که کمتر از ۲۰ هزار نفر گزارش شده است.

▫️به گفته‌ دوستی؛ افزایش خودکشی در ایران در شرایطی است که مردم این کشور در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی در معرض شدیدترین بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی قرار داشته‌اند که به مراتب شرایط بحرانی تر از وضعیت کنونی بود.

▫️وی توضیح داد: به طور مشخص نرخ خودکشی در استان‌های کرمانشاه (۱۱/۸ به ازای ۱۰۰ هزار نفر)، ایلام (۱۱/۵ به ازای ۱۰۰ هزار نفر) و کهگیلویه و بویراحمد (۱۰/۵ به ازای ۱۰۰ هزار نفر) است که بیش از دو برابر متوسط کشوری محاسبه می‌شود. پس از آن استان‌های لرستان، همدان و چهارمحال بختیاری بالاترین آمار خودکشی به نسبت جمعیت را دارند.

▫️برای مقابله با خودکشی تنهاییم

مدیر کل بهزیستی استان کرمانشاه در این باره گفت: متاسفانه آمارخودکشی در این استان نسبت به میانگین کشوری بالاتر است و در شهرستان های شرقی استان از جمله کنگاور، صحنه و هرسین نسبت به دیگر شهرستانها شاهد خودکشی بیشتری هستیم.

«بهزاد شهبازی» در خصوص چرایی بالابودن آمار خودکشی استان، گفت: خودکشی چندعاملی است و عوامل مختلف روانی، اقتصادی، اجتماعی و… در بروز آن نقش دارند. بطور مثال اعتیاد رابطه مستقیمی با خودکشی دارد و مشاهده می‌کنیم که در شهرستان‌های شرقی که آمار اعتیاد به نسبت بالاست، آمار خودکشی هم بالاتر از میانگین استان است.

وی تصریح کرد: طی پایشی که سال گذشته در ۲۰ نقطه آسیب‌پذیر استان انجام دادیم، ارتباط معنادار حاشیه‌نشینی، احساس نابرابری، بحران هویت و مهاجرت با خودکشی اثبات شده است.

وی افزود: باور‌های قومیتی، حس نابرابری که نشأت گرفته از فضای مجازی است، استرس و اضطراب ناشی از بی‌هویتی که عمدتا در مناطق حاشیه‌نشین مشاهده می‌شود نیز در افزایش آمار خودکشی نقش دارند.

شهبازی به تاثیرات قابل توجه فضای مجازی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی در افزایش آمار خودکشی اشاره و اظهار کرد: شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام که شبکه‌ای تصویری است تاثیر بسیاری در ایجاد حس نابرابری در افراد دارد که این حس نابرابری از خود نابرابری اجتماعی خطرناکتر است.

وی افزود: اخبار منفی فضای مجازی بر افزایش آمار خودکشی اثرگذار است، چرا که استرس و اضطراب افراد را تشدید می‌کند و افرادی که زمینه اختلالات روانی داشته باشند را در معرض خطر خودکشی قرار می‌دهد.

شهبازی گفت: از طرفی در دهه‌های اخیر شاهد رشد معضلاتی مانند اعتیاد و حاشیه‌نشینی هستیم که این‌ها هم ارتباط معناداری با خودکشی دارند؛ در حاشیه‌نشینی شاهد کاهش همبستگی‌های قومی هستیم و بی‌هویتی افزایش می‌یابد و فرد احساس می‌کند حامی و پناه و پشتیبانی ندارد و همین امر در بروز افسردگی و افزایش آمار خودکشی نقش دارد.

مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه گفت: اختلالات روانی مانند افسردگی هم در بروز این معضل نقش مستقیم و موثری دارند.

وی افزود: در کنار این‌ها مشکلات اقتصادی و اختلافات خانوادگی هم نقش بسیاری در بروز معضل خودکشی دارد.

وی اظهار کرد: در حال حاضر با توجه به پژوهشی که در ۲۰ محله آسیب‌پذیر استان انجام داده‌ایم افراد در معرض خطر شناسایی شده و اقدامات مداخله‌ای برای آن‌ها در حال انجام است.

شهبازی تصریح کرد: علاوه بر این افراد، خانواده‌های آنان نیز تحت رصد و کار‌های مشاوره‌ای قرار می‌گیرند تا افراد در معرض خطر دیگر در خانواده شناسایی شوند.

مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه خاطرنشان کرد: در کنار این اقدامات سامانه ۱۴۸۰ و اورژانس اجتماعی ۱۲۳ هم در بخشی از فعالیت‌های خود به معضل خودکشی پرداخته و افرادی که در معرض خطر بوده و با این سامانه تماس گرفته‌اند را یاری می‌رساند.

وی تصریح کرد: در حال حاضر با شرایط موجود در استان و آمار بالای خودکشی، هدف اول ما توقف رشد خودکشی در استان است تا بتوانیم در گام بعد به دنبال کاهش این آمار باشیم .

انجام پژوهش گسترده در حوزه عوامل زمینه‌ساز خودکشی در کنگاور در دستور کار بهزیستی

رئیس اداره بهزیستی شهرستان کنگاور در خصوص علت افزایش سیرصعودی این معضل اجتماعی و برنامه‌های پیشگیری این اداره گفت: شهرستان کنگاور با توجه به تنوع فرهنگی و مذهبی و مشکلات مختلف از جمله بیکاری از مشکلات زیادی در حوزه اجتماعی رنج می برد.

«حسین ادیبان» افزود: از جمله این مشکلات رفتارهای خود آسیب‌رسان مانند خودکشی است، بنابراین با شناختن دلایل زمینه ساز، تداوم بخش و آشکار ساز خودکشی و شناساندن آنها به جامعه و به خصوص قشر جوان، می توان گامی مثبت در جهت کاهش این آسیب برداشت.

وی تاکید کرد: انچه که ضرورت پیدا می‌کند اکتفا نکردن به نتایج پژوهش‌های اندک در مورد این معضل بزرگ می‌باشد.

ادیبان توضیح داد: چیزی که بسیار اهمیت دارد پرداختن به این آسیب و انجام پژوهش های متعدد در خصوص عوامل زمینه ساز خودکشی در شهرها و فرهنگ ها و اقلیت‌های مختلف می باشد، در این راستا اداره بهزیستی کنگاور درصدد انجام پژوهشی گسترده جهت شناسایی عوامل زمینه ساز خودکشی در این شهرستان است.

رئیس اداره بهزیستی کنگاور با بیان اینکه دلایل و عوامل زمینه ساز در بافت فرهنگی و اجتماعی که این پدیده در آن به وقوع پیوسته معنا پیدا می کند، افزود: شناخت علل و عوامل خودکشی و ارائه مداخلات و راهکارها در جهت کاهش آن در شهر کنگاور با توجه به حساسیت کار، ضروری است.

ادیبان خاطرنشان کرد: با شناسایی افکار مرتبط با خودکشی می توان در جهت ارتقاء سطح سلامت و کاهش آمار خودکشی راهکارهای علمی اتخاذ کرد.

آمار بالای خودکشی در کرمانشاه از سال ۱۳۹۴ تاکنون

یک دکترای تخصصی روانشناسی و عضو هیات علمی دانشگاه در این باره گفت: هر ساله بیش از ۶هزار نفر در ایران بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند.

«علیرضامرآتی» با اشاره به اینکه از سال ۱۳۹۴ تاکنون استان کرمانشاه همواره جز استانهای پرخطر و در رده‌های بالای جدول خودکشی بوده، اظهارداشت: متاسفانه تاکنون پژوهش معتبر و مستندی در این رابطه صورت نگرفته و بجز دلایل و توجیحات روتین نظیر بیکاری و مشکلات اقتصادی دلیل علمی ارائه نشده است.

وی با انتقاد از عدم توجه جدی مسئولان به مقوله خودکشی در استان کرمانشاه اظهار کرد: متاسفانه هرساله تنها در یک روز خاص به این موضوع پرداخته می‌شود و درلابه‌لای تیترهای رنگارنگ شاهکارهای خاص عزیزان رنگ می‌بازد.

این دکترای تخصصی روانشناسی در ادامه با اشاره به پژوهش‌های “ویل‌دورانت” در حوزه خودکشی و جمع‌بندی نتایج پژوهش‌ها در کتاب “در جست‌جوی معنای زندگی”، بیان داشت: ویل دورانت معتقد است اگر انسان بتواند به زندگی خود معنا دهد، هرگز دست به خودکشی نمی‌زند و خودکشی زمانی اتفاق می‌افتد که هیچ معنایی برای زندگی وجود نداشته باشد.

با افرادی که قصد خودکشی دارند چگونه رفتار کنیم؟

مرآتی با بیان اینکه با هر طرز فکر و نگاهی که به خودکشی بنگریم، پدیده ای مزموم وغیراخلاقی است، تاکید کرد: ممکن است هرکدام از ما با شخصی مواجه شویم که قصد خودکشی دارد که مهمترین علائم وی افسردگی است، اگر کسی از این اقدام با شما صحبت کرد، درباره آن پرس‌وجو کنید و حتما با او صحبت کنید، به او گوش دهید، سخن گفتن و گوش دادن به این افراد تا حدود زیادی باعث انصراف از تصمیمشان می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد: این افراد را به سرعت به روانشناس ارجاع دهید یا با مراکز اورژانس اجتماعی ۱۲۳ بهزیستی تماس گرفته و آنها را در جریان قرار دهید.

وی در خاتمه گفت: این اقدامات تا حدودی زیادی می تواند باعث نجات یک انسان و یک خانواده شود.

چاره ی کار این خودویرانگری‌ها، گردش و سیر در طبیعت، تعمق و تفکر کردن در احوال خود و جامعه، مبارزه و مطالعه ی مداوم، اصلاح و تزکیه ی خویش، تقویت ارتباط، عشق ورزیدن و کمک بی چشمداشت به دیگران، مدفون شدن در گدازه های رنج زندگی و صبوری و خَم به ابرو نیاوردن است و در این اوقات و در این وضعیت است که انسان اثبات می کند چند مَرده حَلّاج است!

عاقلان و عارفان باوردارند که انسان برای زندگی کردن، عبادت ورزیدن، رو به سوی نور و روشنایی رفتن و برای نیکی و احسان کردن به دیگران، خلق شده است و لازم است اندکی شادی در زندگی کسانی که به اندازه ی خود او شاد و سعادتمند نیستند، بدمَد. به لبخند دیگران پاسخ دهد تا زندگی نیز همیشه به او لبخند بزند. به همین اعتبار و روش، حساسیت ما نسبت به صداهای همنوعان و هموطنان، افزایش می یابد و حیات، معنادار می شود.

راهکارهایی که سازمان جهانی بهداشت ارائه می‌دهد

در چند دهه اخیر کوشش‌های زیادی در سطح کلان صورت گرفته است به ویژه با ورود سازمان جهانی بهداشت به عرصه پیشگیری از خودکشی تحقیقات متعدد و در مقیاس وسیع، برای پاسخگویی به نیاز کشورها برای داشتن برنامه‌هایی جهت پیشگیری انجام شده است.

راهکارهایی که سازمان جهانی بهداشت برای پیشگیری از خودکشی ارائه می‌دهد در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تا حدودی با هم متفاوت هستند ولی در کشورهای در حال توسعه که ایران نیز یکی از آن‌ها است؛ استراتژی های ذیل پیشنهاد شده‌اند:

استراتژی ۱ : کاهشی دسترسی به ابزار خودکشی به ویژه سموم آفت‌کش

استراتژی ۲ : ارتقا نحوه گزارش‌‏دهی خودکشی در رسانه‌‏ها

استراتژی ۳ : کاهش مصرف الکل

استراتژی ۴ : ایجاد برنامه‏‌های پیشگیری از خودکشی برای افراد در معرض خطر به ویژه برای جوانان و زنان.

استراتژی ۵ : آموزش کارکنان مراقبت‌های اولیه بهداشتی برای پیشگیری از خودکشی

استراتژی ۶ : ایجاد خطوط تلفنی بحران مثل ۱۴۸۰ صدای مشاور؛ و ۱۲۳ اورژانس اجتماعی و …

استراتژی ۷ : بهبود خدمات پایه سلامت روان و درمان برای افسردگی و مصرف مواد

استراتژی ۸ : مداخلات حمایتی برای بازماندگان متوفیان خودکشی

استراتژی ۹ : جمع‌آوری دقیق داده‌‏های رفتارهای خودکشی